Η 21η Φεβρουαρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Μητρικής Γλώσσας που εγκαθίδρυσε η Ουνέσκο το 1999 για να τιμήσει το δικαίωμα των ατόμων και των λαών να μιλούν, να διδάσκονται και να μεταδίδουν στα παιδιά τους τη μητρική τους γλώσσα. Το θέμα που έχει επιλέξει φέτος ως άξονα για την ημέρα αυτή είναι: «Ποιοτική εκπαίδευση, γλώσσα(ες) διδασκαλίας και μαθησιακά αποτελέσμα­τα». Με αυτό τον τρόπο, η Ουνέσκο επιθυμεί να υπογραμμίσει ακόμη μια φορά ότι, αν στόχος μας είναι να έχουμε μια ποιοτική εκπαίδευση με βέλτιστα μαθησιακά αποτελέσματα, τότε είναι απαραίτητο οι εθνικές εκπαιδευτικές πολιτικές να στραφούν στις μητρικές γλώσσες ως γλώσσες διδασκαλίας και να αναγνωρίσουν το ρόλο τους στη μεταφορά και στην κριτική προσέγγιση της υπάρχουσας γνώσης.

Το γεγονός ότι φέτος για δεύτερη συνεχή χρονιά, δίνεται έμφαση στο ρόλο που πρέπει να διαδραματίζουν οι μητρικές γλώσσες στην οικοδόμηση της γνώσης, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στην προώθηση της καινοτομίας και της δημιουργικότητας –βλ. την περσινή θεματική «Και όμως η γλώσσα μετρά!» που συνέδεε και πάλι την ποιότητα της εκπαίδευσης με τη δυνατότητα διδασκαλίας στις μητρικές γλώσσες–, καταδεικνύει τη σημασία που αποδίδει η Ουνέσκο στις μητρικές γλώσσες ως γνωστικά μέσα και ως μέσα δημιουργίας σκεπτόμενων πολιτών. Ταυτόχρονα υποδηλώνει πόσο μακριά βρισκόμαστε από το στόχο αυτό, αφού ακόμη και σήμερα 40% των παιδιών της υφηλίου που πηγαίνουν σχολείο μορφώνονται σε γλώσσα που δεν καταλαβαίνουν.

Σύμφωνα με την Έκθεση Global Education Monitoring που μόλις δημοσιοποίησε η Ουνέσκο, ενώ η διδασκαλία σε εθνική ή επίσημη γλώσσα ενισχύει τους δεσμούς και το αίσθημα της κοινής ταυτότητας ανάμεσα στους πολίτες ενός κράτους, μπορεί ταυτόχρονα να περιθωριοποιήσει παιδιά που προέρχονται από κοινωνικά κατώτερες, μειονοτικές, περιφερειακές ή εθνοτικά διαφορετικές ομάδες, για τα οποία δεν είναι μητρική γλώσσα, οδηγώντας τα σε σχολική αποτυχία, κοινωνική απομόνωση, περιθωριοποίηση και παραβατικότητα.

Η ανάγκη να αξιοποιηθούν οι μητρικές γλώσσες στην εκπαίδευση αποτελεί προϋπόθεση για να πραγματωθεί ο τέταρτος στόχος της Ατζέντας 2030 για αειφόρο ανάπτυξη της Ουνέσκο που θέτει ως προτεραιότητα τη συμμετοχική και δίκαιη ποιοτική εκπαίδευση και δια βίου μάθηση, ιδιαίτερα όσον αφορά τα δύο φύλα και τις κοινωνικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Η σύνδεση ανάμεσα στην αειφόρο ανάπτυξη και τη διδασκαλία σε μητρική γλώσσα προκύπτει από την επαναλαμβανόμενη παρατήρηση ότι αν απελευθερώσουμε τα παιδιά από τις προκαταλήψεις, τις αναστολές και τους φόβους που δημιουργεί η απόρριψη της μητρικής τους γλώσσας και από τη γλωσσική και τη γνωσιακή αποξένωση που συνεπάγεται η χρήση μιας γλώσσας που τους είναι πολύ λίγο ή καθόλου γνωστή και που κάνει οποιαδήποτε προσπάθεια να επικοινωνήσουν, να σκεφτούν και να δημιουργήσουν έναν πραγματικό άθλο, δεν μπορεί παρά να τονώσουμε την επιθυμία τους για μάθηση και να βελτιώσουμε τη σχέση τους με το σχολείο.

Η αποδοχή του ρόλου των μητρικών γλωσσών στην εκπαίδευση προϋποθέτει ότι είμαστε έτοιμοι να στηρίξουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα όπου η πολυγλωσσία θα αντιμετωπίζεται ως πλεονέκτημα. Είναι γεγονός ότι τα περισσότερα εκπαιδευτικά μοντέλα ακόμη και σήμερα δεν αξιοποιούν το πολύγλωσσο δυναμικό που υπάρχει στην εκπαίδευση, παρά μόνο ευκαιριακά και συχνά χάρη σε προσωπικές πρωτοβουλίες. Συνήθως, περιορίζουμε την αποδοχή της πολυγλωσσίας στην εκμάθηση των μεγάλων ευρωπαϊκών γλωσσών. Την πολυγλωσσία του παιδιού που έρχεται ως πρόσφυγας ή μετανάστης από τη Συρία, τη Γεωργία ή τις Φιλιππίνες, τη βλέπουμε μάλλον ως πρόβλημα που πρέπει να θεραπεύσουμε και όχι ως ένα θησαυρό που πρέπει να διαφυλάξουμε.

Το να αξιοποιήσουμε το πολύγλωσσο δυναμικό ενός παιδιού δεν σημαίνει, βέβαια, να παραγνωρίσουμε τη διδασκαλία της σχολικής ή της επίσημης γλώσσας, εκεί όπου διαφέρει από τη μητρική γλώσσα του παιδιού. Σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε πως δεν υπάρχει αντίθεση, αντιπαλότητα ή αντινομία ανάμεσα στους δύο στόχους: να διδάξουμε τη σχολική ή την επίσημη γλώσσα που θα του επιτρέψει να διεκπεραιώσει με επάρκεια τις σχολικές δραστηριότητες και να ενταχθεί με επιτυχία στην κοινωνία, αφενός, να το αποδεχτούμε ως υποκείμενο πλούσιο από τις εμπειρίες των διαφορετικών του γλωσσών και να στηρίξουμε την πολύγλωσσή του επάρκεια, αφετέρου. Με αυτό τον τρόπο είμαστε διπλά κερδισμένοι.

Η Γλωσσολογική Εταιρεία Κύπρου θα εορτάσει την Ημέρα Μητρικής Γλώσσας τιμώντας το γλωσσολόγο-ερευνητή Κωνσταντίνο Γιαγκουλλή για το λεξικογραφικό έργο του για την κυπριακή και παρουσιάζοντας το διαδικτυακό λεξικό της κυπριακής αργκό, cySlang, τη δημιουργία του οποίου επιμελείται η Μαριάννα Κατσογιάννου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Η εκδήλωση θα γίνει την Παρασκευή, 26 Φεβρουαρίου 2016 στις 19:00, στην αίθουσα εκδηλώσεων της Ερευνητική Μονάδα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, στην οδό Γλάδστωνος 12.